Tập Rung Giọng Khi Hát

(KTSG) - Về khía cạnh pháp lý, việc xuất hiện “giọng hát AI” làm dấy lên những câu hỏi về việc ai sẽ là chủ sở hữu quyền khai thác và đứng tên đối với các bài mà AI hát: người viết phần mềm AI, người sử dụng phần mềm AI để tạo ra bài hát, hay ca sĩ mà giọng hát bị “nhân bản” trong bài hát?

NSƯT Thuý Lan là một trong những giọng nữ chính, chủ chốt của Đài Tiếng nói Việt Nam. Chị sở hữu chất giọng giữa cao và trung đầy đặn, ấm áp, hát có chiều sâu.

Tôi nhớ một lần cách nay đã khá lâu, nhạc sỹ Trần Chung khoe với tôi bài hát mới sáng tác có tên “Chiều biên giới”. Ông cũng nói thêm là lấy làm rất tiếc khi một nam ca sĩ đã thu thanh bài này đúng lúc ông đi công tác, không có mặt ở Hà Nội. Khi về, ông nghe, thấy bài hát cứ “trôi tuột” đi.

Ở Đoàn Ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam (nay là Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam), các nữ ca sĩ như Kim Oanh, Thu Phương, Tuyết Thanh, Thanh Hoa đang rất nổi. Chưa kể nhiều ca sỹ biên chế ở các đơn vị nghệ thuật khác cũng rất đình đám như Thu Hiền, Lê Dung, Bích Việt, Thanh Hòa… Nhưng Trần Chung vẫn nhắm vào Thúy Lan, muốn chị thu lại bài hát mặc dù lúc này chị chưa nổi tiếng bằng những tên tuổi trên. Ông nói với tôi: “Mình sẽ nhờ Thúy Lan thu lại bài này. Hy vọng cô ấy sẽ hát ra vấn đề, sẽ không để phí một ca khúc mình rất tâm huyết, mất nhiều thời gian hoàn thành”.

Quả là sau đó Thúy Lan đã hát hết mình bài này. Chị kể rằng đã thu đi thu lại tới dăm bảy lần mới ưng ý, đến mức thuộc lòng bài hát trong khi phần nhiều ca sĩ chuyên nghiệp chỉ thu cùng lắm đến lần thứ 3 là được. Bài hát này, như đã nói, trước đó cả năm thi thoảng vẫn được phát trên sóng phát thanh. Nhưng không ai để ý bởi không đọng lại được ấn tượng gì trong lòng người nghe. Vậy mà đúng như tác giả tiên liệu, ngay sau khi phát băng do Thúy Lan thu một vài lần, đã có nhiều thư của thính giả gửi về Đài yêu cầu được nghe lại. Một thời gian không lâu sau đó, bài hát trở nên nổi tiếng. Và cái tên Thúy Lan cũng được tô đậm, quen thuộc thêm từ đó.

Sở dĩ nói vậy vì trước đó, chị đã hát bài “Đất nước tình yêu” rất hiệu quả trên sóng phát thanh, được thính giả bắt đầu để ý. “Khi em nói yêu anh, vườn cây đầy hoa trái. Khi anh nắm tay em, mây xám bay chỉ còn ánh trăng ngà….”. Đây là một trong những bài hát đặc sắc, có giá trị về đề tài đất nước, đồng thời là một bài tình ca hay.

Lúc chưa qua đời, nhớ lại những kỷ niệm về cuộc đời ca hát của mình, có lần Thúy Lan kể với tôi về việc thâm nhập những ca khúc mà chị sẽ thu thanh cũng như biểu diễn trên sân khấu. Riêng với bài “Chiều biên giới” của Trần Chung, chị dành rất nhiều thời gian nghe tác giả hát đi hát lại nhiều lần để thấm cái hồn của tác phẩm, rồi nghe ông nói chuyện về tình hình biên giới (khi đó đang còn rất căng thẳng ở biên giới phía Bắc). Nhưng Thúy Lan đề nghị với nhạc sĩ: “Anh cho phép em thể hiện bài này theo hướng sâu lắng, mềm mại bởi bài hát tuy nói về biên giới nhưng lại đề cập đến đời sống tâm hồn của người chiến sĩ nơi biên cương mà họ lại còn rất trẻ, luôn lạc quan, yêu đời và lãng mạn”.

Trần Chung rất tâm đắc với ý nghĩ đó của Thúy Lan và nói: “Suy nghĩ của em rất trùng khớp với anh. Như vậy là rất chuẩn. Em cứ việc thỏa sức sáng tạo trên tinh thần ấy”.

Buổi thu thanh, Trần Chung đã không có mặt bởi ông rất tin vào người ca sĩ thông minh, nắm bắt được đúng ý đồ sáng tác của mình. Và “Chiều biên giới” sau khi Thúy Lan thu xong, Trần Chung đã hoàn toàn mỹ mãn. Quả là không thể có sự thể hiện nào hoàn mỹ hơn. Rồi bài hát nhanh chóng lan tỏa trong các hội diễn ca nhạc ở cả hai khu vực chuyên và không chuyên nghiệp bởi giai điệu nhẹ nhàng mà sâu lắng, ca từ dung dị như chính tình yêu đích thực của tuổi trẻ trên miền biên cương: “Chiều biên giới em ơi. Có nơi nào xanh hơn như chồi non cỏ biếc, như rừng cây của lá, như tình yêu đôi ta…”. Trữ tình, ướt át, lãng mạn mà không ủy mị, vẫn rắn rỏi, trong sáng, khỏe khoắn. Ranh giới của những tính chất, màu sắc ấy trong ca khúc Chiều biên giới chính là điều tác giả cần người ca sĩ phải hát cho ra. Và Thúy Lan đã hoàn tất xuất sắc.

Một tật không ít nghệ sĩ có chút tài năng, bắt đầu được nhiều người biết đến dễ mắc phải là thói kênh kiệu, hợm hĩnh. Nói theo cách nói hiện nay là bệnh “ngôi sao”. Thúy Lan không như vậy mà có phong cách sống vui vẻ, giản dị, hòa đồng và rất khiêm nhường, biết mình biết người. Tôi có tới dăm, bảy ca khúc được chị thể hiện trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam nên mối quan hệ với chị khá cởi mở, thân thiết. Càng lâu, tôi càng thấy ở chị có những phẩm chất thật đáng quý, không dễ ca sĩ nào cũng có được.

Khi chị bắt đầu nổi tiếng, tôi nhờ chị thu thanh cho bài hát “Nước về xanh lại đồng ta” viết về ngành thủy lợi Lạng Sơn. Sau khi nghe tôi hát qua, chị vui vẻ nhận lời. Mấy hôm sau, chị đề nghị mời thêm ca sĩ Tiến Thành cùng song ca với chị, vì chị cho rằng bài hát nên thể hiện bằng hình thức song ca nam nữ sẽ hiệu quả hơn là hát đơn ca. Tôi đồng ý và hai nghệ sĩ đã thu rất thành công.

Khi nghe trên Đài, đồng chí Giám đốc Ty Thủy lợi Lạng Sơn rất thích, đã cho xe về Hà Nội đón tôi cùng Thúy Lan và Tiến Thành lên chơi. Nhưng hai ca sĩ bận công việc, không thể nhận lời. Chỉ một mình tôi đi. Ngày ấy, các nơi hậu đãi nghệ sĩ thường chỉ là quà bằng hiện vật chứ không có phong bì như bây giờ. Hôm đó đã sát Tết Nguyên đán. Họ tặng chúng tôi mỗi người mấy cân gạo nếp, giò và thịt bò, thịt lợn để ăn Tết. Xe chở về tận nhà. Tôi phải chở bằng xe đạp đem phần của hai ca sĩ đến nhà họ ở khu tập thể Đài tại phố Đại La (ngày ấy chưa phổ biến xe máy, cũng ít thấy taxi). Thúy Lan nhất định không nhận, có ý nhường tôi. Tôi phải nói mãi rằng như vậy thì ăn nói sao với Lạng Sơn vì họ nhờ tôi chuyển chứ đâu phải quà của tôi. Nói mãi chị mới nhận. Và như vậy thì Tiến Thành cũng mới làm theo.

Nhắc lại kỷ niệm này, tôi lại bồi hồi nhớ đến hai ca sĩ tài năng, có giọng hát không thể thay thế đều đã qua đời. Tôi cũng nhớ lại câu chuyện đau lòng xảy ra vào đêm ngày 24/11/1984 khi Tiến Thành cùng nghệ sĩ hát chèo nổi tiếng Như Hoa bị tử vong bởi một tai nạn giao thông sau khi tốp diễn viên của Đài vừa hoàn thành một chuyến biểu diễn. Lần ấy, Thúy Lan bị thương nặng nhưng may mắn đã qua khỏi. Chị bị chấn thương nhưng đáng mừng là không mấy ảnh hưởng đến giọng hát để sau đó vẫn tiếp tục sự nghiệp và gặt hái được thêm nhiều thành công mới.

Không như một vài nghệ sĩ có thói không hay là đố kỵ, “kèn cựa” với đồng nghiệp, nhất là những người tài giỏi hơn mình, Thúy Lan tôn trọng người khác và rất biết mình, biết người. Chị được mọi người quý trọng bởi tính cách này. Năm 1989, sau khi chị đã hát thành công cho tôi nhiều ca khúc, tôi lại nhờ chị thu cho bài “Chiều nắng” mới sáng tác. Sau khi nghiên cứu kỹ, chừng một tuần sau, chị đề nghị tôi nên mời Thanh Hoa thu, sẽ rất hiệu quả vì chị cho rằng giọng Thanh Hoa nghiêng về dân gian trong khi giọng chị lại rõ chất thính phòng hơn mà bài của tôi lại đậm đặc phong vị dân ca. Tôi rất thích giọng Thanh Hoa nhưng lúc này chị đang rất nổi, được khắp nơi mời diễn nên sợ chị không có thời gian thu. Nhưng Thúy Lan nói: “Chị Hoa rất đắt “sô” nhưng công việc của Đài thì chị ấy nghiêm túc. Anh cứ nói biên tập mời Thanh Hoa là chị ấy sẽ hát, coi như nhận nhiệm vụ”.

Tôi nghe theo lời Thúy Lan, đã mời Thanh Hoa. Sau đó, bài hát có số phận tốt, trở nên quen biết, được nhiều nữ ca sỹ tìm đến. Sau này, có lần Thúy Lan nói với tôi: “Đấy, anh phải cảm ơn em đã xui anh mời Thanh Hoa nên bài hát đã nổi lên, chứ nếu em thu thì chưa chắc đã như vậy”. Tôi vô cùng cảm kích ý nghĩ thật khiêm tốn và chân thành của chị.

Thúy Lan sinh năm 1955, quê ở làng Nhân Chính (Hà Nội). Chị qua đời ngày 27/12/2015 khi giọng hát vẫn còn hay, sung mãn. Sự ra đi hơi sớm của chị để lại cho bè bạn và công chúng nỗi luyến tiếc lớn bởi bầu trời thanh nhạc Việt Nam đã khuyết đi một ngôi sao sáng, không dễ tìm thấy./.

Huyền thoại mẹ do Đức Phúc (đội Mỹ Tâm) thể hiện được đánh giá là tiết mục nổi bật nhất trong đêm Liveshow 7 của Giọng hát Việt 2015. Bản phối được dựng lại chậm rãi và có thêm những đoạn phiêu cuối bài - do Mỹ Tâm viết lời - đã tạo được điểm nhấn cao trào cũng như sức sống mới cho ca khúc đã rất nổi tiếng của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Với Đức Phúc, dù còn nhỏ tuổi nhưng anh đã mang đến cho khán giả một phần thi hoàn hảo, đủ sức để khiến cả 4 HLV rung động. Thậm chí, người hướng dẫn trực tiếp của anh - HLV Mỹ Tâm - đã rơi nước mắt khi nghe học trò thể hiện trọn vẹn bài thi của mình. Cô đã mất một khoảng thời gian để lấy lại bình tĩnh trước khi đưa ra nhận xét.

"Phúc hát như thể đang rót vào tai người nghe, trong đó có sự tự hào, sự xúc động và nhiều cảm xúc nữa... Tôi chỉ biết nói cảm ơn Phúc vì điều đó", HLV Mỹ Tâm chia sẻ.

Không chỉ HLV Mỹ Tâm dành lời khen cho Đức Phúc, các HLV còn lại cũng đánh giá cao phần trình diễn này của anh. HLV Đàm Vĩnh Hưng nói: "Nói thật tôi chưa bao giờ nghe một giọng nam nào hát ca khúc này nhiều cảm xúc và đi vào lòng người như em”.

Trong khi đó, HLV Thu Phương cũng khẳng định bài hát này như được viết ra để dành riêng cho Đức Phúc.

Với màn trình diễn xuất sắc này, Đức Phúc đã có được tấm vé đi tiếp từ HLV Mỹ Tâm. Anh là 1 trong 2 thí sinh của nàng "họa mi tóc nâu" có mặt ở vòng Bán kết Giọng hát Việt 2015.

Mời quý độc giả theo dõi Truyền hình trực tuyến các kênh của Đài Truyền hình Việt Nam.